cơ sở hạ tầng (bao gồm lực lượng sản xuất và các quan hệ sản xuất) là yếu tố quyết định đối với kiến trúc thượng tầng (bao gồm tư tưởng, chính trị, pháp luật, văn hóa). Sự phát triển của lực lượng sản xuất trực tiếp làm thay đổi quan hệ sản xuất, và thông qua đó làm thay đổi kiến trúc thượng tầng. Chẳng hạn, trong xã hội cổ đại, khi con người vẫn chỉ sử dụng công cụ đơn giản để sản xuất, quan hệ sản xuất có xu hướng là quan hệ bằng hữu, tư bản chưa phát triển. Nhưng khi lực lượng sản xuất được phát triển và công nghệ tiến bộ hơn, quan hệ sản xuất sẽ phát triển sang quan hệ tư bản. Do đó, kiến trúc thượng tầng sẽ phải thích nghi với các thay đổi này.